Kruizen links, kruizen rechts, kruizen voor, kruizen achter. Waar ik ook kijk, overal kruizen. ‘Jemig’, hoor ik mijn zoon Jesse naast me zuchten. Ik kijk naar hem en zie zijn blik. Het is een blik van verbazing, verwondering en ontzetting. ‘Vreselijk hè kerel!’ Jesse knikt. Beiden zijn we stil en staren naar al die kruizen waarop we vele namen lezen. Namen van veelal jonge mannen, twintigers vaak nog. Opgeofferd door een gek die geloofde in een waanidee van über- en untermenschen.
We staan op begraafplaats Ysselsteyn, de enige Duitse oorlogsbegraafplaats in Nederland. Er liggen 31.585 doden uit de Tweede Wereldoorlog. Op een bordje lezen we dat verreweg het merendeel van de doden Duitse soldaten zijn die tijdens de oorlog hun dienstplicht vervulden. Maar dat is niet alles. Er liggen ook SS-leden, oorlogsmisdadigers, Nederlandse collaborateurs en enkele burgers. Dat laatste wordt ons duidelijk als we voor twee graven staan. We lezen de namen van Hendrik Welters en Johann Welters. Beiden stierven op 5 oktober 1942. Hendrik was toen 9 jaar en zijn broer 14 jaar oud. Bij een vergissingsbombardement door de Engelse RAF op Geleen sterven ze. Ik sta erbij en denk aan hun ouders. Wat moet dat een verschrikking voor ze geweest zijn. Maar als ik dan naast hun graven kijk, zie ik die van hun moeder. Omgekomen op dezelfde dag bij hetzelfde bombardement. En hoe verschrikkelijk ook, toch voel ik een soort van opluchting.
We lopen zo een uur rond op die enorme begraafplaats. Af en toe praten we wat en wijzen dan naar een graf en vragen ons af wat het verhaal erachter is. Maar dan opeens wordt de serene stilte verstoord door een carillon met vijfentwintig klokken. Om de dertig minuten klinkt een melodie. Het geluid is te horen over het hele terrein waar na zo’n twee minuten de stilte weer terugkeert. Ik bel mijn collega Paul die nagenoeg alles weet over oorlogsbegraafplaatsen. Hij vertelt me dat het carillon geplaatst is op initiatief van een Duitse moeder wiens zoon op deze plaats begraven is. Als ik het gesprek met Paul beëindig en het carillon even later opnieuw begint te spelen, denk ik even aan die moeder. Wat een verdriet, maar wat mooi om dit na te laten ter herinnering aan haar kind.
Als ik later die dag thuis ben en via mijn computer op het internet speur, lees ik dat de Duitse vrouw Klara von Zitzewitz heet. Ik zie verder dat het carillon op 4 september 1960 in gebruik is genomen en dat mevrouw Von Zitzewitz zelf de grootste klok heeft betaald. Die andere vierentwintig klokken zijn betaald door diverse regeringen en stadsbesturen, dit op aandringen van deze moeder. Ik lees verder dat ze dit carillon niet alleen aan haar zoon opdraagt maar ook aan alle andere omgekomen Duitse soldaten.
Ik laat het even op me inwerken waarbij mijn blik van het scherm naar buiten dwaalt, waar de herfst de bomen voor mijn huis prachtig heeft gekleurd. Een carillon ter nagedachtenis aan omgekomen Duitse soldaten. Moet ik hier iets mee? Vind ik hier iets van? Een monument voor de vijand?
Maar als ik terugkijk op mijn scherm en op een link klik die verwijst naar haar zoon vervagen mijn twijfels. Want nu zie ik een foto van een jonge vent en lees dat Ernst-Jürgen von Zitzewitz op 24 december 1925 in Berlijn is geboren. Een zoon geboren op kerstavond. Hoe bijzonder en hoe blij zullen zijn moeder Klara en zijn vader Ernst geweest zijn met dit wonder. Maar ook hoe verdrietig als ze achttien jaar later te horen krijgen dat hun zoon op 24 september 1944 bij Veghel is omgekomen. Ik realiseer me natuurlijk dat het hier om een soldaat gaat. Maar gaat het hier niet veel meer om een kind van achttien? Een kind dat toen hij stierf net zo oud was als mijn Jesse nu is.
Lopen op oorlogsbegraafplaatsen is niet mijn hobby. Het maakt me somber. Want als ik stil sta bij zo’n graf met daarop een naam en een leeftijd, realiseer ik me dat het bij oorlogsslachtoffers altijd om groot persoonlijk verdriet gaat. Een verdriet waarvan ik hoop dat ik het zelf nooit mee zal maken.
Wil je op de hoogte gehouden worden van nieuwe verhalen? Registreer dan je mailadres op https://www.gertspeelt.com/blog en krijg vervolgens gratis een bericht in je mailbox zodra een nieuw verhaal is gepubliceerd.
Comentários